“Çün balık baştan kokar derler meseldir Nâilî, Hey’et-i mecmuaya bî-mağzı baş etmek abes” Nâilî-i Cedid
“Meşhûrdur ki fısk ile olmaz cihân harâb, Eyler ânı müdâhane-i âlîmân harâb” Keçecizâde İzzet Mollâ
Mevzuat Dilinde Semantik Yanlışların Gölgesi
Bu kez gol, “Bıyıkların hakimi” Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan geldi. Aylardır “Vuuhh Gitti Adam” diyerek uzaya adam göndermekten halsiz, bitap düşmüş müthiş Bakanlığımızın Sayın memurları neyi nasıl ifade edeceğini unutmuş olmalılar ki; 24.08.2024 tarihinde yayınladıkları Yatırımlarda Devlet Yardımlarının Uygulanmasına İlişkin Tebliğ’de değişiklik yapılmasına Dair Tebliğ(2024/1) içinde sundukları değişiklikle kafaları epey bir karıştırdılar. “Teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmeyen harcamalar” başlıklı 8’inci maddesinde tam bir anlam bilgisi karmaşası yaratmışlar ve asıl amaçları olan ingot(silisyum kütük/külçe) dilimleme ve/veya öncesi yerli hücre ile üretilen FV güneş panellerini desteklemek yerine, bu şekilde üretilen FV güneş panellerini teşvik sisteminde “out”a gönderecek bir cümle yazmışlar:
“üretim süreci ingot dilimleme aşamasından veya öncesindeki bir aşamadan başlamadan yurt içinde üretilen güneş hücreleri kullanılarak üretilen güneş panelleri”
Şimdi bunu okuyan ÖSYM mağduru bir Türk Genci olarak ne anlarsınız? Bütünlük açısından başlığa bakarsanız, ne yazıyor? “Teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmeyen harcamalar” yazıyor, daha önce neyi bu harcamalar kapsamına almışlar, öncesinde yazanı okursunuz:
“e) Güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi yatırımları kapsamında yurt dışından temin edilecek güneş paneli ve güneş paneli taşıyıcı konstrüksiyon sistemleri ile” yazıyor. Bu uygulanıyor mu? Evet! Yurtdışından temin edilecek güneş panellerine teşvik verilmiyor mu? Evet!
O halde tekrar okursunuz. Şanlı memurumuz uykulu ya da cin gözlerle yazdığı yukarıdaki metinde diyor ki: Canım kardeşim ingot dilimlemeden itibaren ya da öncesindeki aşamalardaki süreçlere girmeden yurtiçinde üretilmiş hücrelerle üretilmiş güneş panellerine teşvik vermem.
Asıl amaçları ise “ingot(kütük/külçe) dilimleme veya öncesi aşamalarda teknolojiye sahip yurtiçinde hücre üreten” yerli panel üreticisinin/üreticilerinin panelleri harici kalan tüm panel üreticilerinin yatırım teşvik sistemi dışına itilmesiydi ki; kendi kazdıkları kuyuya 1 günlüğüne düştüler ve 25.08.2024’te gece yarısı yetiştirdikleri değişiklikle
“üretim süreci ingot dilimleme aşamasından veya öncesindeki bir aşamadan başlayarak yurt içinde üretilmiş güneş hücreleri kullanılmadan üretilen güneş panelleri”
ifadesini ilgili düzenlemeye yerleştirdiler.
Yani yerli üretimi destekleyen, yurtdışından FV panel getirildiği takdirde Teşvik Belgesi vermeyen sistemin, yurtiçinde üretilmiş hücrelerden imal edilmiş; ama en azından ingottan wafer (plaka) dilimleme sistemi olmadığı için teşvik belgesi vermediği bir sistem olabilir mi Allah aşkına? Neyse ki ilahi kader ağlarını ördü ve “semantik” bir açık bıraktı da 1 günlüğüne rezil oldular.
D3 Belgesinin Köküne Kibrit Suyu
İlgili düzenlemenin semantik kusurlarını bir kenara bırakırsak Türkiye’de yerleşik ingot dilimleme ve öncesi teknolojiyle üretim yaptığını iddia eden firmanın ürünlerine olan ilgiyi arttıracağı ve satışlarını önemli oranda etkileyeceği bariz ve bu üretimin unsuru olmayan tüm diğer firmaları taca gönderdiği net. Bu düzenlemeyi dışarıdan izleyen birisi çok iyi niyetli bir okuma yaparak fotovoltaik hücre üretimini özendirmek, bu tarz yatırımların oluşması için iştah açıcı bir zemin oluşturmak ve yatırım zincirine büyük bir kaç yatırımı dahil etmek için iyi bir amaçla yazıldığını düşünürdü. Ama dimyata giderken elindeki pirinçten olabilecek kusurlarla dolu safça bir düzenlenmiş olsa bile “kötü niyetli” hale gelebilen bir düzenleme olduğu da aşikar.
Şöyle ki zaten kör topal ilerleyen güneş paneli üretim sektörüne, kısmen can suyu olan yatırım teşvik belgeli projelerin son günlerde üreticiye ait maliyetler açısından esktra avantaja çevrildiği bir nokta var idi. Tam da tahmin ettiğiniz üzere Yatırım Teşvik Belgeli(YTB)güneş paneli satın alımlarında müşteriye ait söz konusu YTB İhracat Sayılan Satış ve Teslimler Hakkında Tebliğ (İhracat: 2005/2) kapsamında kullanılabiliyor ve D3 Belgesi ismi verilen özel bir imtiyaz belgesiyle gümrük, gözetim ve hatta KDV gibi vergilerinden özel muafiyet sağlanarak hammadde ithal edilebiliyor ve bu sayede müşteriye uygun maliyetlerle satılabiliyordu. Tabi bu sihirli formülü duyan üreticilerin önemli kısmının Temmuz (2024) ayında hammadde de maliyet indirme amacı ile D3 Belgesi başvurularını yapması ve unvanlarıyla resmi gazetenin genelde boş duran ilgili sayfasını süslemesi başta Ticaret Bakanlığı ve Yatırım Teşvik Belgeleri (YTB) düzenleyen asıl kurum olan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını ve en önemlisi “anlı şanlı rasyonel politikalarıyla” ünlü Hazine ve Maliye Bakanlığını uyandırmış olmalı diye düşünmeden de edemiyor insan. Şimdi bu sözde yerli üretimi heyecanıyla yapılmış düzenlemenin; D3 belgesi almış olmalarının umuduyla ithal hammadde siparişi verip; uygun maliyetle satma heyecanı olan üreticilerin hevesini kursağında bırakacağı ve hatta bir çok firmayı zarar ettireceği de kesin olmakla birlikte bir süre 24.08.2024 öncesi alınmış olan GES yatırım teşvik belgelerinin kullanılacağı ve ihracat sayılan satış ve teslimler düzenlemesinden yararlanılabileceğini de düşünüyorum.
Sarı Öküzün Sakatatları
Yedek kulübesine atılan ve sezon dışı bırakılan bu yerli FV üreticilerinin (60 civarı) bir çoğunun ilgili Bakanlığı “BOYKOT” edebileceğini düşünmüyorum. Böyle bir hakları olsa bile “Sarı Öküzü“n sakatatları bile ortada kalmadığından cılız bir ses tonuyla uydur kaydır dernekler aracılığıyla bir iki girişimde bulunabileceklerini düşünüyorum. Belki bazıları yerli hücre üreticisinin yeterli kapasiteye sahip olmadığını, teknolojisinin geri ve yetersiz olduğunu iddia edebilir; ama işin özünde içlerinde en günahsızın Mecdelli Meryem’e taş atmasını beklemekten başka ellerinden bir şey gelmeyecek ve biraz vicdan sahibi olanlar aynada kendilerine bakıp biz ne yaptık demekten kendini alamayacaklar. Şu an bu düzenleme sayesinde Yatırım Teşvik Belgeli tek ürün satıcısı haline gelen ilgili yerli hücre ve panel üreticisine, 2017’de yapılan YEKA ihalesinden, olayların bu aşamaya geldiği döneme kadar “Aman tadımız kaçmasın Ali Rıza Bey!” diyerek tek kelime ses etmemiş bu eski üretici Hayriye hanım güruhun, böylesine basit bir düzenleme için de kafalarını kuma gömmekten başka şansları olduğunu düşünmüyorum.
Çok küçük bir ihtimal de olsa FV panel üretim sektörüne yeni girmiş ve eski üretici güruhun sert rekabetiyle baş başa bırakılmış yeni üreticilerin terennümleri Bakanlığın koridorlarında duyulacaktır ve kim bilir yeni üreticilerin aralarından birinin dişi diğerlerinin hepsinden keskin de çıkabilir diye umut etmekte bir diğer seçenek olarak elimizde kalıyor.
Solar Sektörünün Çürük Payandası: YTB
Peki sektörü ayakta tutan yatırım teşvik belgesi mi? Yani teşviksiz GES yatırımı yapılamaz mı? Öncelikli olarak GES yatırımlarında teşvik alma şartı, ilgili yatırımın 240kW ve üzeri olması ve yapıldığı bölgede geçerli en düşük yatırım tutarını sağlaması lazım. Bu nedenle 240kW ve altı yatırımlar için tedarik edilen Fv paneleri için oluşacak rekabet gündem dışıdır denebilir. Diğer taraftan akli baliğ olan iş insanları teşviksiz bir şekilde yatırımlarını sürdürebilir ve tercihlerini kendilerinden başka seçenek olmadığını ima ederek, elleri cebinde ıslık çalarak bekleyen, kendini beğenmiş Jason Statham kılıklı imtiyazlı satış danışmanın suratına rasyonel Mehmet’e KDV ödeyeceklerini gösteren KDV alacağı dolu vergi beyannamelerini çarparak gösterebilirler. GES yatırımın en maliyetli kısmı olan fotovoltaik güneş panelinin KDV’sini zaten Maliye Bakanlığından KDV alacaklarını almakta güçlük çeken bir çok yatırımcı eskiden olduğu gibi şimdi de YTB almamayı tercih edebilir ve KDV giderlerini mahsuplaşmayı tercih edebilir. Hatta iyi anlatılırsa bu işin bana göre artık politikleşen ve ahbap çavuş kapitalizminin zirve noktasına ulaşan durumu nedeniyle özellikle YTB almamayı tercih edecek firmalar bile olacaktır diye tahmin ediyorum.
Rekabet Oyunları ve Sonuç
Diğer bir olasılık ise bu düzenleme sonrası gelen yoğun taleple “kapasite eşiğine” ulaşan malum yerli üreticinin (üreticilerin) kârlı satış politikası çerçevesinde birim fiyatları arttırması ve yatırım teşvikli satış imkanı olmayan diğer üreticilerin daha uygun fiyatlarda satış yaparak küçükte olsa dönemsel satış avantajları sağlama ihtimalleri. Ama ilgili malum üreticinin (üreticilerin) aç gözlülüğünün sonu olmadığını bildiğimiz için kapasite eşiğine türlü hilelerle asla ulaşmayacaklarını ve monopol (oligopol) satış baskısı yaratıp yaratmayacaklarından da emin olamayız.
Keza bu yatırım teşvik düzenlemesinin adrese teslim yapılması da devamının geleceğini ve rakiplere yeni darbelerin vurulmayacağının da bir garantisi yok. Bu ahval ve şerait içerisinde dahi sessizliklerini bozmayacak sektör ana oyuncularının yalakalar ordusuna dönüşerek bu düzenlemenin tek yararlanıcısı olan adresle yakın temasa geçip, adına neo-merkantilizm dedikleri batakta kendilerini boğmaları da bir diğer önemli ihtimal olarak gündemde kalacaktır.
Sarı öküzün asıl satıcılarının “agam böyle buyurmuş ni idek” deyip, boyun bükeceklerinden emin olsam da; bu sektörde bu duruma muhalif olacak ve her gün her alanda bir yenisi eklenen bu haksızlığa dur diyecek bazı gururlu insanların kaldığına emin olduğum için bu satırları tarihe not düşmek için yazdım. Oyundaki imtiyazlı mızıkçı çocukların her zırlamasında onları oyuna geri çağırıp, diğer gariban çocuğu dışlayan bu mahallenin abisi tutumu var oldukça; ülkemiz sağlıklı, güvenilir ve gerçek anlamda rasyonel ekonomik bir ortama kavuşamaz, başkalarının işledikleri suçların günahlarını bu ülkenin suçsuz insanları çekmeye devam eder.
Dipnotlar:
- Yatırımlarda Devlet Yardımlarının Uygulanmasına İlişkin Tebliğ’de değişiklik yapılmasına Dair Tebliğ(2024/1) Mevzuat Değişikliği İlk Hali: 24 Ağustos 2024 CUMARTESİ (resmigazete.gov.tr)
- Mevzuat Değişikliği Revize: 25 Ağustos 2024 PAZAR (resmigazete.gov.tr)
- İhracat Sayılan Satış ve Teslimler Hakkında Tebliğ (2005/2): Dış Ticaret Müsteşarlığından: (resmigazete.gov.tr)
- Temmuz 2024 D3 Belgesi Başvuru Listesi, toplam 68 Başvuru: Layout 1 (resmigazete.gov.tr)