“Solar Production Line For Dummies”
“Dünyada görmek istediğiniz değişikliğin kendisi siz olun.”- Mahatma Gandhi
“Batan güneş için ağlamayın, yeniden doğduğunda ne yapacağınıza karar verin.”- Dale Carnegie
Fotovoltaik Güneş Paneli Üretim Fabrikaları Güneş Enerjisinden elektrik üretiminin can damarı üretim üsleridir. Türkiye’de GÜNDER’in 2019 yılı başlarında bildirdiği aktif yerli fotovoltaik (FV) güneş paneli üreticisi sayısı 29 adet toplam kapasiteleri 3628MW/Yıl’dır[1]. Bunun dışında serbest Bölge’de bir adet 600MW/yıl kapasiteli Çin’li bir Firma’da mevcut olup bu durumda toplam kapasitenin 4.228MW/yıl olduğundan söz edilebilir. Türkiye’de kurulu Güneş Enerjisi kapasitesi 2019 yılı Ekim ayı itibariye 162,7MW Lisanslı ve 5731,2MW Lisanssız olmak üzere 5.894MW’dır.[2] Bu kurulu kapasitenin ne kadarının yerli menşeili ne kadarının yabancı menşeili FV güneş paneli ile kurulduğuna dair şimdilik herhangi bir resmi istatistik yayınlanmamıştır; fakat bu değerin 2000 MW altı olduğunu tahmin ediyorum. Dünya geneline baktığımızda ise Fotovoltaik panel üretim lideri ülke Çin Halk Cumhuriyeti’dir. 2019 (Q4) son çeyreği için son yayınlanan Bloomberg New finance “BNF Tier 1” listesinde 117,45GW/yıl kapasiteye sahip 20 adet Çinli panel üreticisi olduğunu görüyoruz.[3] Bundan dolayı fotovoltaik güneş paneli denince de üretim hattı denilince de ilk aklımıza gelmesi gereken ülke Çin Halk Cumhuriyeti olmalıdır.
Lisanssız Enerji Üretim Yönetmeliği, Mini YEKA’lar vs. ile caf caflı günlerine geri dönmesi beklenen Güneş Enerjisi Sektörüne girmek isteyen ve Güneş Paneli Üretim Fabrikası yatırımcısı olmak isteyen değerli yatırımcılarımız için küçük bir rehber hazırlamak istedim. Öncelikle yukarıdaki girizgahtan da anlaşılacağı üzere yerli güneş paneli üretimi ülkemizde bir hayli popüler denilebilir. Bunun başlıca nedeni Yerli Üretimi Koruyucu ve Geliştirici Teşviklerdir:
- 2015 yılı itibariyle İthal Güneş panellerine yönelik gözetim uygulaması başlatılmış olup, İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ kapsamında (Tebliğ No: 2017/3) m² başına 300 ABD Doları gümrük vergisi uygulanmaya başlanmıştır.
- 2016 yılında ise lisansız Güneş enerjisi projelerinde yatırımları teşvik belgeleri sadece yurtiçi piyasadan temin edilen paneller için düzenlenmeye başlanmıştır. (Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2012/1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2016/2)),
- 1 Nisan 2017 yılında Çin menşeli güneş panelleri için m² başına ek 20 ABD Doları Anti Damping Vergisi yürürlüğe konulmuştur. (İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğ 2017/6)
- 09.10.2016 Tarihinde yayınlanan Yenilenebilir Enerji Kaynak alanları Yönetmeliği (YEKA) ile Yerli Malı Kullanım Karşılığı Tahsis (YMKT) ve Yurt İçinde Üretim Karşılığı Tahsis (YÜKT) kavramları sayesinde Yerli üretim teşvik ettirilmiştir.
Sonuç itibariyle FV Güneş Enerjisi sektöründe devlet güvencesinde yerli üretimi destekleyici bir mekanizma mevcut ve bu durumun sektöre girmek için iyi bir neden olduğu kabul edilebilir. Pazara girmenin en büyük riski ise rakip firma sayısının çokluğu ve bu tedbirlerin basit siyasi bir kararla kaldırılması sonrası ithal ürünlerin hakimiyetine engel olmanın neredeyse imkânsız olması. Neden “neredeyse imkânsız” olduğunu 1. Sınıf (Tier 1) panel listesindeki Çin Hakimiyetinden herhalde tahmin etmişsinizdir. Türkiye’nin en büyük FV güneş paneli üreticisi olsanız da her halükârda yine Çin’li hücre ve diğer hammadde üreticilerinin yani Çin’in kazanacağı bir sektör, o yüzden eğer hücre ve silisyum wafer üreticisi değilseniz, Çin’li firmaları şimdilik rakip olarak görmeyin derim. Hatta pek çoğu hücre açısından ana tedarikçiniz olacağı için, eğer bu sektöre girecekseniz ilgili firmaları tespit edip şimdiden dostane temaslarda bulunmaya başlayabilirsiniz.
Şimdi Girişimci olarak bu sektörün “risklerini ve fırsatlarını” değerlendirip, ince eleyip sık dokuduğunuzu, gerekli Pazar analizlerine ulaştığınızı ve bu işi kesinlikle yapmaya karar verdiğinizi farz ediyorum. İlk sorunuz nereden başlayacağım olacaktır. Bu “yemeği” hazırlamak için ihtiyacınız olan malzemeleri tespit etmek istiyorsunuz. Bu soruyu cevaplamak için öncelikle şu soruyu soralım; “Ne kadarlık bir kapasite ve Pazar Hedefliyoruz?
” İşinizi kolaylaştırmak adına yıllık 100MW(Megavat) güneş paneli üretmek isteyen, 3 vardiya çalışan fabrikasıyla Küba purosu tutkusu olan, pos bıyıklı, Hulusi Kentmen ayarında babacan, bir “fabrikatör” olmak istediğinizi varsayıyorum.
100MW/yıl kapasiteli Güneş Paneli Fabrikası Kurmak için gerekli olan malzemeler:
- Bina: Organize Sanayi Bölgesinde olması avantajınıza olacaktır. Mümkünse Elektrik Maliyetleri ucuz olan bir bölgeden seçin. Bunu tespit etmek için EPDK’nın yayınladığı Dağıtım Bedelleri listesinden yararlanabilirsiniz.[4] 100 MW/yıl Güneş Paneli Üretmek için önerdiğim bina kapalı alanı Depo dahil 4.000 m² civarı, bundan daha az ve hatta yarısı da yeterli olabilir ama bu alanda rahat edersiniz. OSB dışından tutacaksanız, kiralayın gitsin. Yatırım teşvik Belgesi alırken OSB dışında kiralama sorun olmayacaktır. OSB içerisinde tahsis belgesi isteneceği için kiralama opsiyonunu değerlendirmeniz biraz güç olacaktır.
- Teknoloji: Konumuz fotovoltaik özellikli Güneş paneli üretmek, burada kullanacağımız ana hammadde olan “hücre(cell)” silisyum temelli olacaktır. Bu nedenle ince film teknolojisi konumuz değil. Ürün teknolojisi olarak en popüler ve müşterilerce tanınan ürünler olan monokristal hücreli ya da polikristal hücreli ürünleri üretmelisiniz. Yok ben farklı bir ürün grubu üzerinde çalışacağım, kalite ve verimde fark yaratacağım derseniz. “Yüksek verimli Kristal” teknolojisi üzerinde ürünler üretmenizi öneririm. Teknolojisinin çok fazla detaylarına girmeden, peki bu teknolojiler hangileridir?
- PERC- Passivated Emitter Rear Cell – Standart hücre teknolojisinden farklı olarak hücrenin altında yer alan alüminyumla verniklenmiş tabanla yüzey arasına bir “nano kaplamalı enerji yansıtıcı” katman koyarak fotonların bir nevi hücrenin kendi içerisinde yansıması sağlanarak ve hücre tabanı pasif hale getirilerek %5+ daha fazla enerji sağlanan ve yüksek sıcaklıklarda da enerji üretim verimi daha az düşen Yerli Panel Üreticilerimizin bu aralar en çok kullandıklarını “iddia ettikleri” hücre tipi. Mono kristal yüksek verimli hücreden farkını anlamanın tek yolu panel üreticisi firmanın üretimi esnasında kullandığı hücrelerin kutularını tek tek kontrol etmektir. Hücre büyüklüğü normal hücrelerle aynı olduğu için eski teknoloji hücre dizgileme ünitelerinde kullanılması mümkün.
Bifacial – Çift Yüzeyli Panel ve Hücreler – Aslına bakarsanız tek bir hücre tipi kullanılarak üretilen bir ürün değil. N-PERT teknolojisi, p-PERT teknolojisi p-PERC+, Heterojunction hücre tipleri kullanılarak iki etken yüzey kullanılarak üretilen bir panel türüdür. Üst yüzey her ne kadar asıl enerji üreteci olsa da panelin şeffaf arka kaplaması ya da geçirgen camından dolayı panelin açılı bir şekilde yerleştirildiği yerden yansıyan ışığından ve dolayısıyla yere düşen fotonların nimetlerinden de yararlanılır. Albedo etkisini dilimize kazandırmıştır. Ülkemizde nedense Pek fazla yaygınlaşmadı bu ürün, özel siparişlerle yapıldığını biliyorum; ama Çin’li muadilleriyle ne derece rekabet edebilir bilemiyorum. Türkiye’de Mini YEKA sayesinde arazi üzeri kurulumlar artıncaya kadar da pek rağbet göreceğe benzemiyor.
Multi Busbar -Çoklu Tel Şerit ve tel baralı sistem– Standart hücre tiplerine daha fazla kalay alaşımlı tel şerit eklenerek, metalizasyon işleminde daha az gümüş macunu kullanılmasını ve maliyetin düşmesini sağlamak için geliştirilmiş bir hücre teknolojisidir. Aslında pek çok hücre tipinde uygulanır. Son dönem 9-12 Busbarlı (şeritli) ya da çoklu bus-bar teknolojisi yaygınlaştı. Aslına bakarsanız piyasa ürünlerinin hepsi için geçerli bir teknoloji.
Split Panel- Yarım kesilmiş hücreler (Half Cut)- az alanda Daha fazla güç çıkışı sağlayan ve standart poli- ya da mono kristal hücrelerin lazerle kesilmesi ve 2 kat daha fazla hücre elde edilerek yüzeyde birleştirilmesi ile elde edilen bir panel türü. Bu sayede 400W ve üzeri panel üretimi mümkün hale gelmiş durumda. 2020 ve sonrası yıllarda popüler olacağa benziyor. Normal panel üretim prosesine göre daha meşakkatli ve lehim sevmeyen biriyseniz uzak durmanız gereken bir panel türü. Fakat otomatik lehimleme teknolojilerinin gelişmesi sayesinde bir hayli yaygınlaşmaya başlayabilir.
Dual Glass- Çift Cam- Çerçevesiz çift cam (Türkiye’de “sadece” bu ürünü üreten, başka ürün üretmeyen bir firmamız mevcut- Yüksek verimli olması kullandığı hücre tipine bağlı- özel bir ürün olduğu için bu listeye ekledim)
Metal wrap through (MWT) – Tel Sargılı Hücre, Dünya’da 10-11 firma üretiyor, Hücre bulmanın şimdilik sıkıntılı olduğu bir ürün grubu. Lehimleme olmadığı için Mikro Çatlak riski az, gölgelemeden kaynaklı enerji kayıpları düşük.
Hücre teknolojilerine girersek konudan çıkamayacağımız için (Dünya üzerinde hücre teknolojileri konusunda çalışan 350 ve üzeri firma mevcut[5]) bu aralar gündemde olan diğer hücre teknolojilerini de isim aşinalığı için sayıp konunun bu kısmını siz değerli yatırımcıların araştırmalarına bırakıyorum:
IBC – Interdigitated Back Contact Cells (kenetli Arka Kontakt Hücreleri- Dünyada 9 adet bu hücreyi kullanıp panel üreten firma var),HJT – Heterojunction(Ayrışık Bağlantılı) Hücre( Dünya’da bu hücreyi kullanıp panel üretip satan 13 tane panel üreticisi firma var[6]), Renkli Hücreler (Ev hanımları çok sevecek), Amorf Silisyum Temelli Hücreler, Perovksit Hücreler (Noel Babanın en sevdiği: Uslu bir yatırımcı olursan bu yeni yılda görebileceksiniz), PERL, PERT
Bazı Hücre verimlilikleri aşağıdan görülebilir:
- Polikristal – 15 to 18%- Monokristal – 16.5 to 19%
- Polykristal PERC – 17 to 19.5%
- Monokristal PERC – 17.5 to 20%
- Monokristal N-type – 19.5 to 20.5%
- Monokristal N-type HJC – 19 to 21%
- Monokristal N-type IBC – 20 to 22%
3.Makine Teknolojisi: Yarı otomatik ya da manuel grup ürün tercih etmeyin, farkındaysanız 2020 yılına geldik, Endüstri 4.0 kelimesine de aşinasınız. Tam otomatik, robotik makine grubu tercih edilmelidir. Türkiye’de popüler en önemli anahtar teslim güneş paneli üretim hattı çözüm firmalar şunlardır:[7]
- Confirmware-Çin: Sanırım Türkiye’de almayan yok, aslında iyi bir stringer(dizgileyici ünitesi) üreticisi. Taşıyıcı bantlar ve Stringer dışında kalan ürünlerin büyük kısmı toplamadır.
- Jinchen-Çin : Çinlilerin Schmid’i.
- Zenith-Çin: Muadillerine göre en ucuzu denebilir. Ama Türkiye’de fena yer edinmediler.
- SC Solar- Çin : JS Machine bünyesinde Gizli kahramanlardan. Kendi stringer ve lamintör üretimleri ne yazık ki mevcut değil.
- CETC-Çin: YEKA 1 GES panellerini üretecek makinelerin üreticisi. Çoğu zaman ana yüklenicidir ve işi şu saydığım diğer firmalara yaptırabilir.
- Schmid-Alman: Bu işin kitabını yazan firma denebilir. Paran varsa bundan alacaksın. (Artık üretmiyor:2023)
- Mondragon-ispanyol: Avrupa ve pahalı seven yatırımcılar için iyi bir tercih.
- Eco Pragetti-İtalyan : 20 yıllık köklü bir firma, İtalyan’ları milletçe severiz.
4.İstihdam: Türkiye çapında güneş enerjisi panel üretiminde çalışan binlerce hatta on binlerce personel mevcut. Profesyonelleri bulmak eskisi kadar zor değil. Tam otomatik ,100 MW’lık bir üretim hattını 3 vardiya toplamı 30-35 adet operatör yardımıyla yönetebilirsiniz. Bölüm bazında değerlendirirsek Üretim için yöneticileriyle birlikte 40 kişi, 5 Kişi üretim destek, paketleme ve depolama, 3 kişi Muhasebe-Finans,1 Kişi İnsan Kaynakları, 3 Kişi Toptan satış (Mühendis olması iyi olur), 2 kişi Pazarlama, 2 Kişi Satın alma, 2 kişi Ar-Ge ve Kalite, 1 Kişi Bilgi İşlem ve 3- 4 Tane de servis personeli olmak üzere yeterli olacaktır. Birkaç saymadığım hizmet var onların tamamını dışarıdan hizmet olarak alın.
5.Yatırım Teşvik[8]: Yatırım Teşvik Bölgesi olarak 6. Bölge harici nerede kurulursa kurulsun 5.Bölge Yatırım Teşviklerinden yararlanacaktır. 6.Bölge olarak adlandırılan diğer yerlerde biraz daha fazla teşvik unsurlarından yararlanabiliyor. Öncelikli yatırım alanları olarak sınıflandırılan bu yatırıma ait teşvikleri saymak gerekirse: KDV istisnası, Gümrük Vergisi İstisnası, Vergi İndirimi (Yatırıma Katkı Oranı %40, OSB içi %50)[9], Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği (7 yıl, OSB içi 10 yıl), Gelir Vergisi Stopaj Desteği (6.Bölge), Sigorta primi işçi hissesi desteği (6.Bölge), Faiz Desteği.
6.Finans: Türkiye’de proje bazlı, teminatsız finansman desteği almanın pek mümkün olmaması nedeniyle şu anda önerim Leasing (Finansal kiralama) ile makine alımı yapmaları yönünde olacaktır. Leasing ile finansmanda sadece makine yatırımları finanse edilebildiği için fabrikanın diğer giderlerini karşılamanız mümkün olmayacaktır. 100MW’lık tam otomatik bir güneş paneli üretim hattı için Bina ve 2-3 aylık işletme sermayesi dahil 2-2,5 milyon USD’lik bir finansmanı göze almanızda fayda var. Bu maliyetlerin ayrıntılı bir iş planı dökümü yapıp tam olarak teknolojiye ve makine üreticisine göre değişeceğini bilmekte fayda var.
Güneş Enerjisi Panel üretimi yatırımı sonuç itibariyle bir girişimcilik türü. Bu işe atılmak isteyen kişiler; “kitabi tanımlamasıyla” ekonomik bir mal ve hizmet üretmek, pazarlamak için üretim faktörlerini ele geçirip, düzenli bir şekilde bir araya getirmeli ve girişimlerinin sonucunda doğabilecek tüm risklere katlanmalıdır. Yatırımcı temel olarak Organizasyon becerisine sahip olmalı, atıl veya kapasitesinin altında kullanılan kaynakları değerlendirmeli, risk almalı, fırsatları görebilmeli, ihtiyatlı araştırmalar yapmaktan ziyade tetikte olmalı, fırsatları değerlendirebilmeli, değer yaratmalı, oyunun kuralını baştan yazmalıdır. Türkiye güçlü büyüyen bir ülke, fırsatlar ve risklerle dolu bir ekonomisi mevcut. Güneş Enerjisi Sektörü büyüyen güçlü bir sektör; hayalci, vizyon sahibi, gelecekte yaşayan ve olası fırsatları gören girişimcilere her daim ihtiyacı var.
[1] Kaynak: GÜNDER
[2] Kurulu Güç Raporu; https://www.teias.gov.tr/tr/sektor-raporlari
[3] https://kaangokay.com/tier1/
[4] https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/3-1516/osb-dagitim-bedeli
[5] https://sinovoltaics.com/learning-center/solar-cells/
[6] https://www.enfsolar.com/directory/panel
[7] https://www.enfsolar.com/directory/equipment/crystalline_turn-key_system
[8] https://tuys.sanayi.gov.tr/Handlers/DokumanGetHandler.ashx?dokumanId=4d729857-70b2-4d8f-9cc6-cdcd5fb2bec3
[9] İmalat sanayiine yönelik (US-97 Kodu:15-37) düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında, 1/1/2017 ile 31/12/2019 tarihleri arasında gerçekleştirilecek yatırım harcamaları için yatırıma katkı oranı her bir bölgede geçerli olan yatırıma katkı oranına 15 puan ilave edilmek suretiyle, vergi indirimi oranı tüm bölgelerde %100 oranında ve yatırıma katkı tutarının yatırım döneminde kullanılabilecek oranı %100 olarak uygulanır.
